Νίκος Βαρδιάμπασης - ιστορία μιάς λέξης

Αλήτης

Ο αλήτης (από το αλάομαι) είναι ο περιθωριακός τύπος, ο περιπλανώμενος, ο πλάνητας, ο περιφερόμενος, αυτός που περιθέει στο περιθώριο. Περιθέω σημαίνει περιτρέχω και αλήτης είναι αυτός που πορεύεται ολόγυρα, τρέχει ολόγυρα για να έχει συνολική θέα.

Το περι-θώριον είναι το περι- θεώριον, το θεωρείον, δηλαδή τόπος για θέα, του απαιτητικού θεατή που από αγάπη για την γνώση, περιθέει και θεωρεί από όλες τις πλευρές, από όλες τις οπτικές γωνιές, τα δρώμενα, ικανοποιώντας έτσι τις θεωρητικές του ανάγκες στην κοινωνία. Ο περι-θέων, όμως, στο περι-θώριο, επειδή έχει "θράσος" να θεωρεί, για να διαμορφώνει τη δική του, την προσωπική του άποψη, αρνούμενος πίστη στα από καθ' έδρας θέσφατα (από το θεός + φημί, που σημαίνει λέγω) στα "θέσφατα παλαίφατα" του Ομήρου, στα θεόρρητα, στα παλαιά θεία λόγια που διακηρύσσουν διάφοροι θεόπεμπτοι τιτλούχοι από την έδρα τους, χαρακτηρίζεται, κυρίως απ' αυτούς, ως άνθρωπος του περιθωρίου, περιθωριακός και αλήτης.

Αυτό όμως είναι άδικο, γλωσσικά τουλάχιστον. Στα χρόνια του Ομήρου, τον βετεράνο της Τροίας, τον τυχοδιώκτη, αυτόν που άλωνε από εδώ και από εκεί, τον έλεγαν οι τότε θεόπεμπτοι Fάνακες, Άνακτες, Βασιλείς, Διοτρεφείς, αφρήτρορα (από το στερητικό α + φρήτρη, που είναι η φατρία), επειδή δεν κράταγε από σόι, από γνωστή ηρωική γενιά, και ανέστιο, χωρίς εστία, χωρίς δικό του σπίτι και γι' αυτό αθεμίστιο [Θέμις (από το τίθημι, απ' όπου ο θεσμός), είναι η προστάτιδα θεά της νομιμότητας και θεμιστεύω πάει να πεί δικάζω, κρίνω και χρησμοδοτώ άνθρωπο άνομο, ασεβή, άδικο και ανίερο.

Ο αλήτης πλανάται "θεωρίης είνεκεν" για να δει τι γίνεται στα πέριξ. Δεν μένει απλανής, αλητεύει ικανοποιώντας έτσι τις θεωρητικές του ανάγκες. Άλη λέγεται η περιπλάνηση του αλήτη, περιπλάνηση χωρίς εστία, χωρίς ελπίδα, χωρίς φόβο.

Ακόμα άλη ονομάζεται η περιπλάνηση του πνεύματος, η θεία περιφορά του πνεύματος, η αλή-θεια, την οποία ο Πλάτων στον Κρατύλο παρετυμολογεί απ' αυτή τη θεία περιφορά του νου, τη Θεία άλη. Ο αλήτης θεωρεί ζητώντας την αλήθεια.



Ian Kott

- Οι θεοί και η εξουσία επάνω, κάτω ο τόπος της τιμωρίας και της εξορίας. Το πάνω και το κάτω έχουν συγκεκριμένο συμβολισμό και προορισμό και είναι ένα από τα οικουμενικότερα και ανθεκτικότερα αρχέτυπα, ο άξονας του κόσμου, όπου πάνω του πραγματοποιείται το πέρασμα από τη μία περιοχή στην άλλη. Στον ίδιο άξονα η πύλη του ουρανού και της κόλασης. Οι επαναστατημένοι άγγελοι πέφτουν. Τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Εξέγερση είναι η πάλη του κάτω με το πάνω. "Πολιορκητές του ουρανού" ονομάστηκαν οι επαναστάτες της κομμούνας του Παρισιού από τον Marx.

- Ο Προμηθέας κλέβει τη φωτιά από τους θεούς για να τη φέρει στους ανθρώπους και γίνεται ο μεγαλιωδέστερος άγιος και μάρτυρας στο φιλοσοφικό ημερολόγιο. Ο Προμηθέας γνωρίζει το μέλλον, η εξουσία περιορίζεται από την άγνοια και η γνώση από την εξουσία.

- Οι τραγικοί ήρωες μοιάζουν να είναι αναπόφευκτοί πόλοι έλξης των δυνάμεων γύρω τους, μεγάλα δένδρα που είναι πιο φυσικό να χτυπηθούν από κεραυνό από όσο ένα μάτσο γρασίδι



Herman Melville

- Το αδιάκοπο κάπνισμα του τσιμπουκιού του πρέπει να ήταν μια από τις αιτίες που δεν χολόσκαγε για τίποτα, γιατί ο κάθε ένας ξέρει πώς ο αέρας αυτής της γης είναι τρομερά μολυσμένος από τις απερίγραπτες αθλιότητες των αμέτρητων θνητών που έχουν πεθάνει αφήνοντας την τελευταία τους πνοή, και όπως όταν πέφτει χολέρα, μερικοί άνθρωποι κυκλοφορούν με ένα μαντήλι στο στόμα τους με καμφορά, έτσι ακριβώς και ο καπνός του τσιμπουκιού του δεν αποκλείεται να δρούσε σαν απολυμαντικό μέσο ενάντια σε κάθε ανθρώπινη στεναχώρια.



Ernesto Sabato

- Όταν ο Γουλιέλμος Τέλος έριξε το βέλος του στο κέντρο του μήλου, χάθηκε η μοναδική ευκαιρία για την Ελβετία να γεννήσει μια εθνική τραγωδία.

- Μου αρέσουν οι αποτυχημένοι άνθρωποι. Ο θρίαμβος έχει πάντα κάτι το χυδαίο. Τι θάταν αυτή η χώρα αν είχε επιτύχει όλος ο κόσμος, αυτό που μας σώζει λιγάκι είναι η αποτυχία τόσων ανθρώπων.



Henri Bergson

- Η ζωή είναι κάτι πλουσιότερο κάτι πλατύτερο και πρωταρχικότερο από την επιστήμη, που είναι το πολύ ένα κομμάτι της, όργανό της και υπηρέτρα της σε ορισμένες της ανάγκες. Η επιστήμη παραμορφώνει την έννοια της ζωής, δίνει στραβή εικόνα της και μας εμποδίζει να προσέξουμε τις πλούσιες δημιουργικές της πηγές. Για να σχηματίσουμε βαθύτερη γνώση, για να κάνουμε αληθινή φιλοσοφία, πρέπει να γλιτώσουμε από τη μονομέρεια και από τις συνήθειες που μας φόρτωσε η επιστημονική και γενικά η λογική εργασία και να βαθύνουμε στη ζωή όπως αυτή φανερώνεται στη συνείδησή μας, άμεσα και αυθόρμητα.



W.B.Yeats

- Προσπαθώ να κρατάω τη φιλοσοφία μου μέσα σε τέτοιες κατηγορίες σκέψης ώστε στον ορισμό που δίνω του νερού να μπορώ να βάζω μέσα και κανένα χορταράκι ή λίγα ψάρια. Ποτέ στη ζωή μου δεν αντάμωσα εκείνο το απογυμνωμένο πλάσμα H2O. Μια ζωή που δεν την πιστεύω πως θα τη ζήσω? Και πώς να πιστέψω μία ζωή αποσπασματική ή δεκαδική και όχι ακέραιη?



Ελύτης - Αναφορά στον Εμπειρίκο

- Αυτά που φανταστήκαμε υπήρξαν, ή θα υπάρξουν. Ο χρόνος μέσα στα ποιήματα που γράφουμε, τώρα φανερώνεται πόσο ασύλληπτος εστάθηκε για τους επιστήμονες όλων των καιρών. Τα στοιχεία του υλικού κόσμου κυκλοφορούν και στα όνειρα μας, με μόνη τη διαφορά ότι εκεί το χαλινάρι των πολλών πάνω στον ένα δεν υπάρχει, οπόταν βλέπεις τα άλογα να υπακούουν σε ότι θα ήθελες από ανέκαθεν αλλά δε τολμούσες ποτέ σου να ομολογήσεις.



Σιμωνίδης

- Η ζωγραφική είναι σιωπηρή ποίηση και η ποίηση ζωγραφική πού μιλάει.



Theodor Adorno

- Πώς σε μερικά πράγματα έχουν εγχαραχθεί κινήσεις, άρα και τρόποι συμπεριφοράς! Οι παντόφλες, έχουν υπολογισθεί έτσι, ώστε να γλιστράει κανείς με τα πόδια του μέσα χωρίς τη βοήθεια του χεριού. Είναι μνημεία αντίστασης του μίσους για τις υποκλίσεις.

- Η αγκίδα στο μάτι σου, είναι ο καλύτερος μεγεθυντικός φακός.

- Πρώτη και μοναδική αρχή της σεξουαλικής ηθικής, ο κατήγορος έχει πάντα άδικο.

- Ότι ισχύει για την ορμική ζωή, ισχύει εξ ίσου και για την πνευματική, ο ζωγράφος ή ο συνθέτης που απαγορεύει στον εαυτό του ένα συνδιασμό χρωμάτων ή τη σύνθεση μιάς συγχορδίας ως κίτς, ο συγγραφέας τον οποίο εκνευρίζουν ορισμένοι γλωσσικοί σχηματισμοί ως τετριμμένοι ή σχολαστικοί, αντιδρούν με τόση σφοδρότητα εναντίον τους, γιατί μέσα στους ίδιους υπάρχουν στιβάδες που τους ελκύουν προς τα εκεί.

Η αποκήρυξη των κυρίαρχων πολιτιστικών τερατομορφιών προυποθέτει ότι έχει αντλήσει δυνάμεις από αυτή τη συμμετοχή για τη καταγγείλει.

Οι δυνάμεις που καταγγέλλουν, είναι η διανοητική συνείδηση που έχει ένα κοινωνικό στοιχείο όπως ακριβώς το ηθικό υπερεγώ. Μόλις όμως αυτή η παράσταση χάσει την ενάργεια της, η διανοητική ροπή προς τα κάτω χάνει τις αναστολές της και έρχονται στο φώς η χοντροκοπιά και η φορτικά αδέξια οικειότητα. Αυτό εκλογικεύεται ως η θέληση να γίνει κανείς κατανοητός από τους άλλους.

Οι πτωχευμένοι στο πνεύμα πορεύονται ενθουσιασμένοι στη κόλαση που είναι ο παράδεισος τους.



Georges Braque

- Η τέχνη είναι καμωμένη για να ταράζει, η επιστήμη για να καθησυχάζει.

- Μου αρέσει η συγκίνηση που διορθώνει τον κανόνα.

- Πρέπει να έχεις πάντα δύο ιδέες, η μία να καταστρέφει την άλλη.



Wittgenstein

- Όλες οι προτάσεις της λογικής λένε το ίδιο, δηλαδή τίποτα. Τα όρια της γλώσσας μου σημαίνουν και τα όρια του κόσμου μου. Η λογική γεμίζει τον κόσμο, τα όρια του κόσμου είναι και τα δικά της όρια. Αυτό που δεν μπορούμε να σκεφτούμε, αυτό δεν μπορούμε να το σκεφτούμε, και δεν μπορούμε να πούμε αυτό που δεν μπορούμε να σκεφτούμε. Αυτό που εννοούμε δεν λέγεται αλλά φανερώνεται.

Το δράμα του positivismus δεν είναι ότι δεν έχει τίποτα να πει, αλλά πώς δεν έχει τίποτα να σωπάσει.

Αισθανόμαστε πώς ακόμα και αν δοθούν απαντήσεις σε όλες τις δυνατές ερωτήσεις της επιστήμης τα προβλήματα της ζωής μας δεν θα τα έχουμε καν αγγίξει. Φυσικά δεν μένει πια καμία ερώτηση και αυτό ακριβώς είναι η απάντηση.

Η σωστή μέθοδος της φιλοσοφίας θα ήταν στην πραγματικότητα αυτή ,να μη λέμε τίποτα εκτός από αυτό που μπορεί να ειπωθεί, δηλαδή προτάσεις των φυσικών επιστημών, δηλαδή κάτι που δεν έχει να κάνει με τίποτα με την φιλοσοφία.

Για όσα δεν μπορεί να μιλάει κανείς, γιαυτά θα πρέπει να σωπαίνει.



Jorge Luis Borges

- Σαν τον Ανδαλουσιάνο που τον ρώτησαν αν είναι ο Γκομές ή ο Μαρτίνες και απάντησε "Το ίδιο κάνει, το θέμα είναι να περνάει η ώρα".

- Μια κυρία του καλού κόσμου αγάπησε παράφορα κάποιον κύριο Ντόντ, πουριτανό ιεροκήρυκα, και ζήτησε από τον άντρα της να τους επιτρέψει να χρησιμοποιήσουν το κρεβάτι για να φέρουν στον κόσμο έναν άγγελο ή έναν άγιο. Παρόλο όμως που η άδεια δόθηκε, το αποκύημα ήταν φυσιολογικό.



Bohunil Hrabal

Στο ελάχιστο βρίσκεται το μείζον, κάθε σημείο στον κόσμο είναι το κέντρο του παραδείσου, οι κρεμαστοί κήποι γίνονται ερείπια και σε αυτή τη σκόνη αντέχει όλη η ομορφιά, σε αυτή τη πρέζα από χώμα όλα ξαναρχίζουν.



Νεοελληνική Αθυροστομία

- Έχεις πούτσο σα μιράζ μη φοβάσαι σαμποτάζ!!!!!!!!